Zafere giden yol Ankara’dan başlayarak 1500 KM sonunda İzmir’de son buluyor.
Yakın tarihimize ışık tutan ve bu günleri görmemizi sağlayan çok önemli dört savaş, projenin temelini oluşturmakta. Sakarya Meydan Muharebe alanları,1. ve 2. İnönü Zaferi Savaş alanları,Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebe alanlarını ziyaret edip, İzmir’e kadar yol alacağız. Tüm bu alanlarda ve İzmir’e kadar ki rotada tüm Şehitlikleri, Anıtları, Müzeleri, görülmesi gereken yerleri, ülkemizin güzelliklerini ziyaret etmek ve manevi duygularımı tazelemek başlıca amacımız. Ayrıca bizlerden sonra gelenlerin yolunu açmak.
NOT: Bu yazının büyük bölümü daha önce Şafak Omaç tarafından safakomac.com adresinde yayınlanmıştır.
Buralarda güneş erken doğuyor,bizde güneş tam doğmadan uyandık.
Bu gün Zafere Giden Yol’da 4 ncü günümüz.Dün akşam üzeri yağmura yakalandık ve Yeşilöz’ de kahvehanenin arkasında kamp yaptık.Uykumuzu iyice almış vaziyette kalkıp hemen çadırlarımızı toparladık.Kahvaltımızı daha açılmayan kahvehanenin önündeki masalarda yaptık. Bu gün güneş daha sabahın ilk ışıkları ile beraber yakmaya başladı,zor bir gün olacak galiba!!! Bu gün planlamamızda Gazitepe,Toydemir Mevzileri,Sakarya var,yani üç önemli bölge ve yeri ziyaret edeceğiz. Kahvaltıdan sonra fazla oyalanmadan yola çıkmak için hazır hale geldik.Zafere Giden Yol’da 4 ncü günümüz başlıyor.
Not:Projede büyük emeği olan Ferdi Kızıl kardeşim,yazılarımda kullandığım fotoğraflarda da çok yardımcı olmuştur.
Yeşilöz’ den Ayrılma Zamanı.
Yeşilöz’ den ayrılma zamanı geldi,saat 08:00.Her zaman yaptığımızı yapıp, kamp yerinden ayrılma fotoğrafını alıp İnler Köyünde bulunan Gazitepe’ ye doğru yola çıkıyoruz.
Yeşilöz-İnler Yolu.
Önümüzde yaklaşık 15 km’lik bir yol var.Bu da aşağı yukarı 1 saatlik yol anlamına geliyor.Yolda kayda değer yükselti olmadığı için seri ama bir o kadar zevkli yol alarak sabah ilk ziyaret yerimiz olacak Gazitepe’ ye doğru yol alıyoruz.
Gazitepe.
Yaklaşık 1 saatlik kolay bir yolculuktan sonra İnler Köyünün hemen üzerinde bulunan Gazitepe görüş alanımızda belirdi.Tepeler savaş zamanı stratejik öneme sahiptir,Gazitepe’ de vadiyi yukarıdan gören pozisyonda olduğundan stratejik bir öneme sahip.
Gazitepe.
Küçük bir tırmanış ile Gazitepe’ nin zirvesine varıp,Şehitlik Anıtının hemen önünde yerimizi aldık. Gazitepe’ de inceleme,çevre araştırması yapmadan önce kısaca bahsetmek isterim.Sonra Gazitepe ile ilgili paylaşımlara geçerim.
Gazitepe;Ankara il merkezine yaklaşık 125 km,Polatlı ilçe merkezine ise 47 km uzaklıktadır.12 Ağustos 1921 günü Mustafa Kemal Paşa yanında İsmet Paşa ve Kazım Paşa ile birlikte bu tepede bulunan birlikleri ziyareti esnasında atının ürkmesi sonucu düşerek kaburga kemiğini kırdığı yerdir.23 Ağustos 1921 sabahı Yunan 2. Tümeni ile ilk çatışmaya giren emniyet birliği Gazitepe’ de bulunan müfrezesidir. Gazitepe Anıtı ise müfrezede şehit olan 13 Mehmetçiğimizin anısına 2003 yılında inşa edilmiştir.
Kaynak.Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı Müdürlüğü
Gazitepe.
Gazitepe’ de Şehitlerimizin adları ve memleketleri olan kitabe,Şehitlik Anıtı,Mustafa Kemal Atatürk’ün dünyaya mal olmuş sözü,Gazitepe kitabesi ve Sakarya Meydan Muharebesinde Gazitepe açıklaması ve anlatımı var.
Ilıcaözü Vadisine Bakış.
Gazitepe’ den batıya doğru bakıldığında alttaki Ilıcaözü vadisi upuzun görünmekte ve vadinin her noktası görülebilmekte.
Gazitepe’ ye Veda.
Gazitepe ziyaretimizi tamamladık,şehitlerimizin ruhuna dua okuduk,başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm silah arkadaşları ve şehitlerimizin önünde saygı ile eğildik.
Gazitepe’ den ayrılmadan önce hemen güney tarafındaki ağaçların altında sabah kahvemizi yudumladık.Ve ayrılmadan önce Gazitepe hatırası olarak bu fotoğrafı çekip,Gazitepe’ den İnler köyüne inişe geçtik.
İnler Köyü.
İnler Köyü Gazitepe’ den bu şekilde görülmekte.İnler köyünün içinde bulunduğu Ilıcaözü vadisi Demirözü vadisi ile birleşmekte o yüzdendir ki İnler köyü ve Gazitepe büyük öneme sahip.Demirözü vadisi Türbe Tepe ile İkiztepeler arasındadır.
İnler Köyünü fotoğraflamışken biraz da İnler köyünden bahsetmek isterim.
İnler: Eski adı “İnler Katrancı” olan mahalle, Ilıcaözü Deresi’ne karışan ve Haymana Ovası’ ndan beslenen Göynüközü (Katrancıçayı) Deresi yatağında, ilçenin güneydoğusunda ve ilçe merkezine 41 km uzaklıktadır. Mahalle yakınında Çaltepe ve Gazitepe bulunmaktadır. Sakarya Meydan Muharebesi’ nde Başkomutan Mustafa Kemal Paşa mahalleye gelmiş ve Gazitepe’ den savaş alanını tetkik ederken, bindiği at ürker. Mustafa Kemal Paşa attan düşerek, kaburga kemikleri kırılır. Daha sonra Yunan ordusu Uzunbeyli’ de bulunan ordu karargahını bu mahalleye taşır.Mahallede Gazitepe zirvesinde “Gazitepe Şehitliği ve Anıtı” bulunmaktadır. Bu şehitlikte 11 er ve bir teğmenin kabri bulunmaktadır.
Kaynak:Polatlı Kaymakamlığı.
İnler-Ilıca Arası.
İnler-Ilıca köyleri birbirine yakın ve hemen aynı rakımda, iki köy arasını seri olarak alıyoruz.Bu serilik biraz da düşündüğümüze bir an önce varabilmek için.
Ilıca Köyü ve Ilıca Suyu.
Ilıca Suyu,Ilıca köyünün hemen girişinde,2 yıl önce İstiklal Yolundan Zafer Yoluna projemizde buradan geçmiş o zamanlar burada çevre düzenlemesi yapılıyordu.Şimdi düzenleme bitmiş ve gençler suyun keyfini çıkarıyor.
Hiç tereddüt etmedik hemen yanı başındaki banklarda soyunup kendimizi bu güzel suya aktık. Anadolu’nun bozkırında böyle güzellikte su bulmak ve yüzmek büyük nimet.Yüzdük, serinledik,biraz mola verip öğle yemeğimizi yedik ve yola önce çıkmadan bir daha serinledik.
Ben biraz Ilıca köyünden ve Ilıca Suyu’ ndan bahsedeyim.
Ilıca Köyü: Ilıcaözü Vadisinde, ilçenin güneydoğusunda ve ilçe merkezine 35 km km uzaklıktadır.Antik çağlara ait yerleşmeler bulunan eski mahalle mezarlığında çok sayıda Roma dönemi mermer antik malzeme bulunmaktadır. Ayrıca Ilıca mevkiinde düz yerleşme ve höyükler bulunmaktadır. Yüzyıllardır kullanılan kışın ılık, yazın soğuk akan “ılıca suyu” vardır. Suyun aktığı havuzda ise kutsal sayılan balıklar bulunmaktadır.
Akarsu ve yar altı suları yönünden zengin olan yörede kuru ve sulu tarım yapılmaktadır. Kaynak Polatlı Kaymakamlığı.
Kızılkırma Tepe ve İkiztepeler Bölümü.
Ilıca Köyündeyiz, sağ yanımızda Kızılkırma Tepe görünüyor,İkiztepeler bölgesini ise dün geçmiştik o biraz daha güneyde kalıyor.Sağ yanımızda Kızılkırma Tepe,Perişan tepe ve İkiztepeler silsilesi peş peşe geliyor. Biz bu gün Kızılkırma Tepe,Perişantepe ve İkiztepeler bölümüne giriş yapmayacağız.Tepeleri uzaktan inceleyerek Toydemir Mevzilerine geçiş yapacağız. Ama burada DR Selim Erdoğan’ın kitabından alıntı yaparak Kızılkırma Tepe’den kısaca bahsedeceğim.
Kızılkırma Tepe: DR Selim Erdoğan’ın Sakarya kitabından alıntıdır.
Dün Kızılkırmatepe ve 8. Tümen savunmasından bahsetmiş ve öncü mevzilerde aynı zamanda 20 kadar şehidimizin olduğundan bahsetmiştim.
Ancak bunlar sadece arkadaşları tarafından aceleyle mevzilere defnedilen Mehmet’ler.
Peki onları defneden yiğitler?
Kızılkırmatepe’ den geriye, Ördekgölü sırtlarına çekilen 8. Tümen öncü mevzilerde kalan şehitlerini alma fırsatı bulamaz.
Artık alan Yunan işgali altındadır ve onlar da ileri harekat yüzünden sadece kendi ölüleriyle meşguldür.
Aradan günler geçer, artık naaşlar bozulmaktadır.
Öncü mevzilerin 1-1,5 km batısındaki Ilıca köyündekiler koku dayanılmaz hale gelince gece karanlığında gizlice Sarıkaya siperlerine giderler.
Defnedilmemiş ne kadar Türk askeri varsa alıp köye getirirler.İşte köy girişindeki bu bayırda da 8. Tümen’in 30 aslanı yatmaktadır..
Ilıca köyünden itibaren biraz tırmanarak önce Hacımuslu Köyüne giriş yaptık sonra Toydemir Köyüne yol alırken görmeyi arzuladığım çeşmelerin başında durarak sık sık serinledik.Bölge su kaynakları yönünden çok zengin.
Toydemir Köyü Ve Toydemir Mevzileri.
Çeşmelerde biraz serinledikten sonra küçük bir tırmanış ile Toydemir Köyü girişindeyiz.Burası Sakarya Meydan Muharebesinin Toydemir Bölümünü teşkil etmekte.Burada çok sayıda mevzi olduğunu biliyoruz ve bu mevzileri bulmak, görmek arzusundayız.
Sakarya.
Toydemir köyü girişinde ki mevzileri bulmamızda en büyük yardımcımız ve kaynağımız Ferdi’nin yola çıkmadan önce aldığı ve okuduğu DR Selim ERDOĞAN’ ın SAKARYA kitabı, bize çok yardımcı oluyor. Kitaptaki anlatım ve fotoğraflardan yola çıkarak tam da mevziler bölgesinde olduğumuzu anlıyor ve heyecanlanıyoruz. Köy girişinde tespit ettiğimiz diz boyu mevzilerini tek tek geziyoruz.Mevzilerin çoğu belli belirsiz ama emareler buraların mevzi olduğu yönünde ve doğru yerdeyiz.
Ve Toydemir diz boyu mevzileri içindeyiz.
Toydemir.
Sakarya Savaşı Ve Toydemir; Eski adı “Tavıdemir” olan mahalle, ilçenin güneydoğusunda ve ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.
Kanlı (Kalkan) tepe yamaç eteğinde bulunan mahallede, Sakarya Meydan Muharebesi’ nde Türk ordusunun On ikinci Grup Karargahı kurulur. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa birlikleri denetlemek için bu mahalleye gelir. Yunan ordusunun taarruzu üzerine Türk birlikleri geri çekilir ve mahalle işgal edilir. Yunan askerleri mahalleyi talan eder ve yakar. Mahalle halkı, Karakuyu Mahallesine göçer.
Sakarya Meydan Muharebesi’ nde Türk ve Yunan birliklerinin Toydemir tepesi, İbrahtepe, Otomatik tepe ve Akbayır tepesinde mevzileri halen görülebilmektedir. Türk birliklerinin siperlerinden çıkan künyelerdeki bilgilere göre Tokat ilinden gelen asker şehitlerimizin sayısının daha fazla olduğu mahalle halkı tarafından söylenmektedir. Ayrıca Karakuyu Mahallesi yolu üzerinde, Kalkan tepe ve Tekmezar mevkilerinde Sakarya Savaşı’ nda Şehit olan Türk askerlerinin mezarlarına rastlanmaktadır.
Kaynak:Polatlı Kaymakamlığı.
Toydemir Köyü Ve Toydemir Mevzileri.
Köy girişindeki mevzileri gezdikten sonra köy içerisine girip köyün doğu ve güneydoğu mevzileri de görmek istedik.Köy içerisinde çobanlık yapan Zülkarney dayı ile sohbet ettik.Köy girişindeki mevzileri doğru tespit ettiğimizi söyledi ayrıca köyün diğer mevzilerinin yerlerini de bize tarif etti.Şimdi köyün güneydoğusuna geçip diğer mevzileri de gezeceğiz.
Toydemir Mevzileri.
Tarif üzerine gittiğimiz mevzileri ilk etapta bulamadık ama bir başka çobanın agresif tavırlarına rağmen ağzından lafı alarak bulunduğumuz yerin hemen tepe noktasının mevziler olduğunu öğrenince hemen oraya çıkıp belli belirsiz diz boyu mevzilerin yerleri tespit edip, gezdik.
Toydemir Mevzileri:12 Ağustos 1921 günü Başkomutan Mustafa Kemal cepheyi gezerken Toydemir de bulunan 12’nci grup karargahını ziyaret edip oradan da yanında Genelkurmay başkanı, Batı cephesi komutanı ve karargah subaylarıyla İnler Katrancı köyüne gitmişlerdir.Toydemir köyünün güney ve doğu tepelerindeki mevziler ikinci hat mevzileri olarak kullanılan mevzilerdir.
Ilıcaözü mevzilerinden ve Yıldız Dağından geri çekilen birliklerimiz bu hatlardaki mevzilere savaşa savaşa çekilmişlerdir. Bu mevzilerin hazırlığında cephe gerisinde bulunan kadınlarımız, kızlarımız ve ihtiyar vatandaşlarımız yer almıştır. Birliklerimiz bu toprakları adım adım savunarak Toydemir’in kuzeyine çekilmek zorunda kalınca köy düşman eline geçmiştir. Bu hatta düşman süngü taarruzuyla durdurulmuştur. 15 gün boyunca işgal altında kaldıktan sonra 47’nci alayımız tarafından geri alınmıştır.Kaynak:Polatlı Belediyesi
Toydemir Köyü.
1905 yılında Romanya’dan gelen muhacir Kırım Türk ailelerinin iskanı ile kurulmuştur. Köy Kırım Tatar Köyü olarak geçmek ve köyün hemen doğu tarafında geleneklerini yaşattıkları ve bir çok görselin bulunduğu Kırım hatıra ormanı bulunmaktadır.
Yağmur Bulutları…..
Biz Toydemir’deyken yine güney tarafında yağmur bulutları toplanmaya başladı.Yağmur bağıra bağıra (bol şimşek çakarak) ben geliyorum diyor.Bir ara Toydemir’de Kırım Hatıra ormanında kamp yapalım diye düşündük ama sonra vazgeçtik.Belki bize yetişemez deyip yola devam ettik,bu gün Sakarya’da kamp yapmak istiyoruz,bakalım olacak mı?
Beklenen Oldu.
Yenimehmetli köyünü sorunsuz geçtik ama Karahamzalı köyüne varmadan şiddetli yağmurun ortasında kaldık. Karahamzalı köyüne girip bakkal alışverişi sonrası caminin sundurması altında 1 saat kadar yağmurun dinmesi yada azalması için dua ettik. Yağmur azalınca Karahamzalı okul bahçesini kamp için test ettik ama kapı kilitli ve duvarlar yüksek olunca Sakarya en iyi çözüm dedik.
Sakarya Girişi.
Hafif yağmur ve gök kuşağı ile birlikte Sakarya Köyü sapağındaki takın altındayız.Son durumumuz bu,hala yağmur yağıyor ve biz Sakarya Köyüne yol alıyoruz.
Sakarya.
Sakarya köyü ana yoldan 4 km içeride, Sakarya köyüne doğru yol alırken daha 2 nci km de bu bölgeye hiç yağmur yağmadığını görüyoruz.Uzaktan güneşin batışıyla daha güzel gözüken Sakarya Köyüne yol alıyoruz.
Sakarya:Polatlıya 10 km uzaklıkta bulunan Sakarya Köyü,Kırım Tatar göçmenleri tarafından 1892 yılında kurulmuştur. Mahallenin kuruluşundaki adı Tırnaksız’ dır. Sakarya Savaşı sırasında 10 gün süreyle işgal altında kalmıştır. Sakarya Meydan Muharebesi’ nde kanlı çatışmalara sahne olan bölgede şehit mezarlıkları bulunmaktadır.
Köy 12.Grup Ordu Karargahına ev Sahipliği yapmıştır.12.Grup Ordu Karargahı’ nı hemen köyün yanındaki Yarıkkaya denilen bölgede çeşme civarı,Velidede Tepesi eteklerine kurmuştur. Savaştan sonra tetkik heyetinde bulunan Halide Edip ve Yakup Kadri bir hafta mahallede kalmıştır.Kaynak:Polaylı Kaymakamlığı
Velidede Tepesi.
Velidede Tepesi:Sakarya Savaşı öncesinde, Velidede Tepesine siper kazma işlerinde bütün köy, çocuk, kadın demeden herkes bu kazı ve hazırlık döneminde yardımcı olmuştur.
Velidede tepelerinde çok şiddetli çarpışmalar olur. Kıran kırana bir savaş. Tırnaksız köyünün yanı başındaki Velidede, Karatepe, Beştepe, Adatepe gibi tepeler hem Türk Ordusu ve hem de Yunan ordusu için önemli savunma mevzileri olmuştur. Bu tepeler için yapılan muharebelerde her iki taraf da çok sayıda kayıp vermiştir.
Sakarya Kampı.
Köye girdiğimizde müze sorumlusu ve köy muhtarı ile karşılaştık.Kamp yapacağımızı söyleyince kamp yeri olarak 12.Grup Şehitliğini söylediler ama Şehitlik doğal ihtiyaçlar için uygun olmayacağı için bunu olasılık dışı bırakıp daha farklı bir yer istedik ve Velidede Tepesi eteklerindeki Yarıkkaya bölgesindeki çeşmeyi işaret ettiler.
İlk etapta Velidede Tepesi eteklerinde kamp yapmanın onuru yaşarken daha sonra öğrendiğimizde aslında biz 12.Grup Komutanlığının Karargahını kurduğu yere kampımızı kurmuşuz,bu daha da onur verici.
Gerçi kampımız köyün koyun sürülerinin geçiş yeri üzerindeydi ama onu da akşam sorunsuz atlattık.
Bu gün çok önemli işler ve görevler başardık. Gazitepe ziyareti,Toydemir mevzileri derken Sakarya Köyünde Velidede Tepesi eteklerinde 12.Grup Komutanlığının Karargahını kurduğu yerde geceyi geçiriyoruz.
Yarın Sakarya Cephesinde yol almaya ve çok önemli yerleri ziyaret etmeye devam edeceğiz.
Zafere giden yol Ankara’dan başlayarak 1500 KM sonunda İzmir’de son buluyor.
